Goede Vrijdag

Een terdoodveroordeelde wacht in de nacht op de voltrekking van zijn vonnis. Over enkele uren gaat het gebeuren en wordt hij opgehaald…..

De executie zal zeer pijnlijk zijn. Want de terdoodveroordeelde zal worden gekruisigd. En kruisiging betekende een verschrikkelijke dood. Het slachtoffer werd met spijkers door polsen en voeten vastgenageld aan een houten paal, en stierf uiteindelijk pas na vele uren lijden door uitputting en bloedverlies. Of de beulen braken alle botten in zijn lichaam met een ijzeren staaf en haalden hem daarna van het kruis af – waarna ze hem lieten creperen op de grond.

Dan heb je behoefte aan de troostende nabijheid van vrienden die bij je blijven in die nacht. Maar als die vrienden dan overmand worden door slaap na een kort daarvoor genuttigde copieuze maaltijd met wijn, voel je je dubbel alleen…

Het is het verhaal van Jezus in de Hof van Gethsemane voorafgaande aan zijn dood. Hieronder verwoord in een lied van Taize, een christelijke community in Frankrijk.

A song for saturday (3)

Tom Waits is een vreemde zanger met vaak even vreemde en soms ongenietbare liedjes. Maar Hold On van het album Mule Variations uit 1999 is helemaal ok. Een mooi nummer voor deze zaterdag met een soort positieve boodschap: ‘Hold On’, houd vol, geef niet op, ook al is het moeilijk.

En soms is er simpelweg niet meer dan deze opdracht. c.q. bemoediging. En daar moet je dan op zo’n moment aan vast klampen, als een drenkeling aan een stuk wrakhout….

Levenseinde

Vrouwlief en ik waren deze week, zo vlak voor kerst, in een hospice waar een man van 95 op zijn einde lag te wachten. Hij lag daar veelal alleen: een dochter kwam twee keer per week langs, een zoon maar heel af en toe. Wel kwam de thuishulp uit zijn vroegere woning hem regelmatig verzorgen. De laatste volkomen belangeloos, geheel vrijwillig – zulke engelen bestaan nog…..

Toen we zijn kamer in het hospice binnenkwamen, rook ik de geur van ouderdom en afbraak. Daarna zag ik een bed met daarin een man met de dood in het gezicht. Zijn hoofd werd ondersteund door kussens, hij ademde moeizaam, rochelend soms, met de ogen half geloken, een drinkglas met rietje in een benige hand geklemd. Bij het bed zat zijn dochter, een vrouw van achter in de zestig met een verstandelijke beperking.

Mijn vrouw boog zich over het bed en probeerde contact te maken. Hij reageerde flauwtjes. Verder viel er weinig te zeggen. In het aangezicht van de dood klinken alle woorden hol. We pakten een stoel en kregen koffie van een vriendelijke mevrouw van het hospice. We praatten wat met de dochter om de stilte te breken en de tijd door te komen. Ik zag een foto op het buffet staan van de man met zijn gezin in betere dagen. Vergane glorie, vergane tijd.

Na een minuut of twintig kwam de thuishulp de kamer binnen, wat een goede gelegenheid voor ons was om plaats te maken. Mijn vrouw nam afscheid van de man in het bed terwijl ik mijn jas aantrok. We werden bedankt door de thuishulp en door het personeel van het hospice.

Buiten gekomen haalden we opgelucht adem, met een scherp bewustzijn, heel eventjes, hoe waardevol het leven is. En we verzochten de dood deemoedig om nog lang bij ons weg te blijven, heel lang…..

Naschrift: de man van 95 overleed op zondag 24 december, vroeg in de ochtend.

Belangst

Telefoneren is niet mijn ding. Ik zie er altijd tegen op om te bellen. Het is te dichtbij, te persoonlijk op een bepaalde manier.
En te snel ook nog…..
Met dat laatste bedoel ik eigenlijk dat je bij andere vormen van communicatie, zoals appen of mailen, kunt nadenken over een antwoord, terwijl je bij bellen geacht wordt gelijk te reageren. Bij Whatsapp bijvoorbeeld kun je in alle rust nadenken over de formulering van je bericht, je kunt zinnen corrigeren voordat je appje verstuurd, bepaalde dingen in het bericht van een ander negeren, etc.

Bij bellen kan dat allemaal niet. Het is dwingend, het is heel direct. De ander hoort je stem en wat je tegen die ander zegt, dat staat, dat is onherroepelijk.

Ik sla vaak dicht als ik – eenmaal per week, vaste prik – bel met mijn moeder aan de andere kant van het land. Ik ben dan gespannen, en heb vaak het gevoel dat ik niet op het juiste moment en de juiste wijze reageer. En ik heb vaak weinig te zeggen. Ik ben namelijk absoluut geen prater en moet meestal zoeken naar onderwerpen. En wat ik in de voorbije week allemaal heb meegemaakt thuis en op het werk, heb ik niet meer paraat, is a.h.w. gewist uit mijn directe geheugen.

En bij gebrek aan beter kom je dan veel te vaak uit bij dat ene, geijkte item: het weer in Nederland. Maar het blijft dan bij oppervlakkig gebabbel, het gaat niet de diepte in.

En altijd die afstand. Die afstand tussen een 84-jarige, diep-gelovige moeder en die zoon die meer twijfels dan geloof heeft en nooit een bekeringservaring heeft meegemaakt. En dus ook niet kan meepraten over datgene wat voor die moeder nu juist zo belangrijk is! Wat dan weer voor een schuldgevoel zorgt bij mij. En als ik iets heb meegemaakt wat ik wil delen met mijn moeder, heb ik het gevoel dat ze niet geïnteresseerd is.

Belletjes met instanties, ambtenaren van de overheid en gelijksoortige communicatie hoef ik gelukkig vrijwel niet te plegen, dat neemt mijn vrouw meestal voor haar rekening. Een van de benefits van het getrouwd zijn….

Gelukkig ben ik met mijn belangst bepaald niet alleen, leert een rondje googelen op dit onderwerp. Zeker mensen die een beperking hebben in het autismespectrum en mensen met sociale angst kennen dit probleem. Meer over autisme en belangst via de onderstaande link.

Autisme en bellen

En de naam is Heeresma

De hebzucht en de jaloezie zijn prima,
want vullen onze eenzaamheid met lust.
Hier is de Bijenkorf en daar de Hema
en straks de dood voor de noodzakelijke rust.

Bovenstaand ‘Wijsgerig gedicht’ is van Heere Heeresma, een in 2011 overleden schrijver en dichter. Geboren in 1932 in Amsterdam als zoon van een theoloog; een man die als kind in de oorlog zijn vader en zijn joodse speelkameraadjes verloor en daardoor (vermoedelijk) getekend werd voor het leven.

Het gedichtje hierboven leest op het eerste gezicht nogal cynisch misschien, maar bevat natuurlijk wel een belangrijke waarheid over ons, materialistische, consumerende Westerlingen. Dat ‘cynische met een diepere laag’ is wellicht kenmerkend voor Heere Heeresma. In mijn jeugdjaren las ik van deze schrijver Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp en dat is eigenlijk net zo.

Ik kom hierop omdat een aantal dagen geleden de publieke omroep de documentaire En de naam is Heeresma opnieuw uitzond. In de docu ontmoet de biograaf van de schrijver, Anton de Goede, zijn zoon Heere jr en zijn dochter Marijne.
Hieronder de teaser van de docu, de hele documentaire is nog wel terug te kijken via ‘Uitzending Gemist’ of soortgelijk kanaal.

In de docu wordt duidelijk hoe de schrijver zijn levenspijn verborg achter satire, spot en cynisme. En hoe hij probeerde de pijn te verdoven met drank, iets dat hem zijn huwelijk kostte. En hoe hij een vreemde bleef voor zijn dochter Marijne, die op haar beurt hierdoor getekend werd voor het leven. Zo vader, zo dochter, dit soort dingen werken door en de last van je jeugd draag je vaak de rest van je leven met je mee.

De boeken van schrijver Heere Heeresma werden in mijn jonge jaren veel gelezen maar zijn nu bij het grote publiek niet meer bekend. Zo gaat dat met boeken en schrijvers, de dood haalt ze in! Net als u en ik trouwens…..

https://www.vprogids.nl/boeken/artikelen/2022/Heere-Heeresma-boek.html

N.B. typografisch is deze blogpost nogal rommelig geworden, excuus daarvoor! Hopelijk de volgende keer beter.

Voor de zondag

O Heer, verberg U niet voor mij (Liedboek 2013, gezang 944)

O Heer, verberg U niet voor mij,
wanneer ik mij verberg voor U.
Gij weet het, ik ben bang voor U,
ontwijk U en verlang naar U.
O ga niet aan mijn hart voorbij.

En wees niet toornig over mij,
wanneer ik U geen liefde bied.
Ik noem U, maar ik ken U niet,
ik buig mij, maar ik ben het niet
en mijn gebed is tegen mij.

Spreek zelf in mij het rechte woord.
Zo vaak ik woorden voor U vond,
heb ik mij in mijn woord vermomd.
Nu wacht ik tot Gij zelve komt
en spreekt, zodat uw knecht het hoort.

Heer, roep mij als uw dwalend schaap, 
dat U niet zoekt en U niet vindt.
Geef mij, als een die Gij bemint,
geef, dat ik als uw eigen kind
uw stem mag horen in mijn slaap.

Muus Jacobse (1909-1972)

Johnny Cash

Bijna 20 jaar na zijn dood kom ik nog steeds mooie liedjes van Johnny Cash tegen die ik niet kende. Zoals The running kind, hieronder. Ik herken mezelf in de tekst en zing het daarom graag mee 🙂

(Nooit meer) Alleen

Mijn vrouw is een heel lang weekend weg voor – achtereenvolgens – familiebezoek, een uitje met een vriendin en een begrafenis. Aan mij de taak om de honden te verzorgen, een was te draaien, te stofzuigen en een beetje te koken. Ach, ik ben maar alleen, dus hoe moeilijk kan het zijn??

Ik ben trouwens niet meer gewend om alleen te zijn, de laatste 10 jaar van mijn leven. Gelukkig maar, want alleen-zijn went eigenlijk nooit, weet ik uit ervaring. Want tussen mijn vijfentwintigste en vijftigste was ik altijd alleen en dat bleef altijd moeilijk. Alcohol kan je de pijn eventjes doen vergeten, maar biedt natuurlijk geen echte troost.
Je leeft niet echt: je ademt, je werkt, je denkt na, maar de essentie van het leven mis je net. Je passeert het, je kijkt er van een afstandje naar, je kan het bijna aanraken maar het vervluchtigt weer. Alsof je levend dood bent. Zoiets.

Maar nu ben ik nooit meer alleen, zelfs niet als mijn vrouw weg is. Want we communiceren meermalen daags via appjes en telefoontjes met elkaar. Samen op afstand. Nooit meer alleen. Tot de dood ons scheidt.

Oude man

Hij houdt zich zwaar hijgend vast aan de paal van een verkeersbord naast het fietspad en laat de fietsers voorgaan. Als alle fietsers weg zijn, wacht hij nog een paar seconden alvorens de paal los te laten en het fietspad over te steken.
Zijn lichaam zwaait heen en weer als hij voetje voor voetje zijn weg vervolgt richting het dorp.

Ik kijk hem na en verwacht elk moment zijn val, maar het gaat net goed. Het oogt alsof hij verdwaald is, ontsnapt uit een verzorgingshuis toen het verplegend personeel even niet oplette. Een laatste wandeling, een laatste keer op straat. Iemand die letterlijk op zijn laatste benen loopt. Geen afscheid kunnen nemen misschien van het leven, van de echte wereld buiten zijn kleine kamer in de bejaardenflat. Nog 1 keer de lucht, de zon, de wind, de mensen.

Maar het houdt op. Het gaat niet meer. Het is bijna afgelopen. Nog even en de grote zwarte lijkauto brengt zijn lichaam weg en hij wordt vergeten, terwijl de wereld intussen gewoon doordraait.

En ik vervolg mijn uitlaatrondje met de honden en bedenk dat ik over een aantal jaren misschien net zo breekbaar en afgeleefd zal zijn als deze man. En dat ook voor mij eens die grote zwarte auto zal voorrijden…

Wijsheid. Herkenning. Troost.

Op zoek naar een beetje troost misschien,
herkenning,
een anker voor mijn levensschip,
of een stuk wrakhout om me aan vast te klampen op de levenszee –

kwam ik onderstaande tekst tegen uit het bijbelboek Spreuken, toegeschreven aan de wijze koning Salomo.

Alleen je eigen hart kent zijn diepste verdriet, in je vreugde kan een ander niet delen ‘.
Spreuken 14: 10

Het spreekt over eenzaamheid, over een soort existentieel alleen-zijn, het gegeven dat je op bepaalde momenten en in bepaalde situaties helemaal op jezelf bent aangewezen.

Want de allerdiepste dingen op de bodem van je hart kun je eigenlijk niet met een ander delen, daarvoor zijn ze te persoonlijk. Een ander begrijpt ze niet, kan er weinig mee, meet niet de diepte van de afgrond in je.

De angst, de pijn, de vervelende herinneringen die telkens weer de kop op duiken.
Het vuil, de taboes, de afwijkingen…..

Maar het bijbelwoord van zolang geleden – minstens 3000 jaren oud – spreekt ook over het tegenovergestelde: de vreugde die je vaak net zo min als het verdriet kunt delen.

Want de vreugde die je kunt voelen bij het horen van een zingende merel, of het opgaan van de zon, of de vriendelijke groet van een buurtgenoot, of het complimentje van een collega, of de uitgesproken liefde van je partner, of wat dan ook –

zijn soms al even moeilijk onder woorden te brengen.

Wijsheid, herkenning, troost. Eventjes, voor een moment. Je vergeet zo’n woord veel te gauw, want er komen andere woorden overheen, via de media of anderszins. Je zou ze op een tegeltje moeten zetten en dat ergens in huis ophangen, als herinnering.

Deurbordjes (3)

Geen deurbordje in strikte zins des woords,maar ik wilde hem u toch niet onthouden:

Kort en krachtig deze boodschap en heel duidelijk…..en hij is nog handgemaakt ook, zo te zien. Op een lapje stof met haaknaald en wol gefabriceerd en vervolgens ingelijst en achter het raam aan de straatkant geplaatst.

Dus de nood zat hoog blijkbaar 😦 . En er was geen ruimte voor nuance. Iedereen moet wegwezen en snel een beetje. Een driftige natuur wellicht, een tamelijk kort lontje, aangestoken door vervelende ervaringen met aanbellers.

Of misschien is het iemand die ‘gewoon’ met rust gelaten wil worden en ervoor kiest om dat op deze manier te communiceren. Het is natuurlijk wel wat als zo’n persoon m/v echt níemand meer wil zien. Sommigen mensen zijn ongewild eenzaam, deze mens kiest daarvoor….

Dromen met je ogen open

Lezen is dromen met je ogen open: met een boek in je leesfauteuil (of onder de parasol buiten in de tuin 🙂 ) ben je weg uit de realiteit, verzet je even de zinnen naar een andere wereld. Die ‘andere wereld’ is overigens voor mij wel een bestaande, want de fictieve wereld van romans heeft mij nooit erg kunnen boeien. Nee, ik lees vooral non-fictie: reisliteratuur, geschiedenis en soms biografieën.

Het boek Jungle Rudy van Jan Brokken behoort tot die laatste categorie van de levensverhalen en ik heb het net gelezen. Het handelt over de Haagse avonturier Rudy Truffino, een man die het in Nederland niet kon vinden en daarom zijn heil zocht in de jungle van Venezuela. We schrijven dan de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Truffino stampte daar met eigen handen een kampement uit de grond en wijdde zijn leven aan het in kaart brengen van de verdwenen wereld in het regenwoud van Orinoco, met zijn mythische tafelbergen. Uiteindelijk werd Jungle Rudy een levende legende en ontving hij hoog in aanzien staande personen in zijn kampement: astronaut Neil Armstrong, prins Charles, David Rockefeller, Farah Diba, de Canadese premier Trudeau.

Maar een Europeaan blijft een Europeaan en wordt nooit helemaal eigen met de indianen van Orinoco. Rudy Truffino leefde wat dat betreft tussen twee werelden. Op het persoonlijke vlak werd hij nooit gelukkig: zijn Oostenrijkse vrouw verliet hem uiteindelijk en zijn drie dochters raakten van hem vervreemd.

Uiteindelijk stierf Rudy Truffino begin 1993 moederziel alleen aan kanker in zijn kampement in de jungle.

Maar het boek van Jan Brokken houdt zijn naam en erfenis een beetje in stand. Voor wat het waard is dan, in het licht van de eeuwigheid bezien….
Hoe dan ook: ‘Jungle Rudy’ is uiterst spannende non-fictie, een boek dat je het liefst achter elkaar uitleest. De zwart/wit foto’s waarmee het boek rijk geïllustreerd is, zijn een waardevolle aanvulling op de tekst.

Jungle Rudy door Jan Brokken. Uitgeverij Olympus, 2014, 272 bladzijden. Verkrijgbaar via bol.com of de bibliotheek.

Rudy Truffino met zijn gezin en inheemse huisdieren in het kampement in gelukkiger tijden.

Hoe een verslaving ontstaat

In bovenstaand filmpje wordt het ontstaan van een verslaving op heldere wijze uitgelegd – in het Engels weliswaar, maar met de gesproken tekst op het scherm.

Verslaving is een Response to human suffering‘ – geen zwakheid van karakter of een gevolg van hersenbeschadiging of erfelijke aanleg, maar een reactie van mensen op traumatische gebeurtenissen: seksueel misbruik, verwaarlozing, eenzaamheid, verlies. ‘Its all about trauma’, zegt de spreker in het filmpje en hij kan hij weten, want hij werkt al vele jaren als hulpverlener onder verslaafden in Canada.

Dat er ook mensen zijn die uit nieuwsgierigheid eens een keer heroïne of cocaïne proberen en er vervolgens niet meer mee kunnen stoppen, komt in dit verhaal overigens niet aan bod….

Ik vroeg me af in hoeverre het betoog van de spreker in het filmpje van toepassing is op mijn eigen levensverhaal. Ik heb gelukkig geen grote trauma’s, maar de kleinere ervaringen tellen ongetwijfeld ook mee: de onzekerheid van de puberteit bijvoorbeeld, culminerend in gevoelens van minderwaardigheid. De agressie en de spot van andere jongens op de middelbare school. De eenzaamheid later, toen ik zonder partner door het leven moest. De stress van niet-passend werk. De stress van een uiterst gehorig huis, met buren onder me die harde muziek draaiden…..
Je zou misschien in dit verband kunnen spreken van major en minor trauma’s.

Maar hebben die ‘minor trauma’s’ bij mij geleid tot verslaving?

Laat ik het zo formuleren: : je kunt verslaafd zijn aan heroïne, maar net zo goed aan seks, aan een bepaalde levensstijl vol luxe (twee keer per jaar op vakantie, eten en drinken), aan bevestiging door anderen – en meer.
Alles waar je je aan hecht of waar je naar hunkert kan een verslaving zijn. Want alles wat je niet of bijna niet kunt loslaten, is in wezen een verslaving. En maakt je daarmee onvrij. En beïnvloedt daarmee ook de kwaliteit van je leven en de mate waarin je jezelf kunt geven aan anderen….

Altijd onzeker over mezelf

Photo by Hayley Murray on Unsplash

Ik ben altijd onzeker over mezelf. Want ik mag van mezelf geen fouten maken. En als ik toch iets verkeerds zeg of doe heb ik daar dagenlang last van. De herinnering eraan spookt dan door mijn hoofd en laat zich heel moeilijk verdrijven, vooral op de dode momenten.

Het ligt ook altijd aan mij als iemand op een bepaalde manier op mij reageert, nooit aan die ander. Ik zit fout, die ander niet. En die ander hoeft maar een beetje anders te reageren dan volgens mij ‘normaal’ is en ik denk al meteen dat het aan mij ligt. Ik denk dan meteen dat ik niet goed overkom, dat ik iets verkeerd doe.

Een ingesleten gevoel van minderwaardigheid zorgt voor structurele onzekerheid als levenshouding. Het zorgt ervoor dat ik nooit vrij en ongedwongen iets kan zeggen of doen in het gezelschap van anderen. Er is altijd die onzekerheid, die gespannenheid – doe ik het wel goed?

Ik ben eigenlijk alleen mijzelf als ik alleen ben, ongestoord en onbespied. Dan ben ik tot op zekere hoogte vrij. Tot op zekere hoogte – want andere minder gewenste dingen komen dan om de hoek kijken: mijn neiging om hardop tegen mezelf te praten bijvoorbeeld. Ik verlies mezelf dan al gauw in dagdromerijen, in fantasieën waarbij ik iemand anders ben en nooit mezelf. En waarbij ik érgens anders ben en nooit hier.

De hunkering naar een ander leven in een soort Utopia komt dan aan de oppervlakte en onthult mijn ware verlangens. Fernweh zou je dat kunnen noemen, het tegenovergestelde van heimwee: verlangen naar een ver land waar alles beter is dan hier. Waar het rustiger is met minder mensen en meer natuur. Waar een mens ‘zichzelf’ kan zijn, wat dat laatste ook mag betekenen.

Maar natuurlijk bestaat dat gedroomde land alleen in mijn hoofd…

Introvert

Voor een introvert persoon als ik is de omgang met extraverte collega’s niet altijd even gemakkelijk….

Even na zevenen in de ochtend arriveer ik op mijn werkplek. Ik zeg mogguh tegen iedereen en niemand en verdwijn al gauw met mijn koffie naar boven, waar de kantine is.
De andere collega’s blijven beneden bij de koffieautomaat en bij de open deur naar buiten waar de bedrijfsauto’s zwijgend bijeen staan, wachtend op actie.

Boven is het stil, beneden is het druk –

• heel druk en dat om zeven ’s ochtends,
• de mannen zijn vol levenslust,
• ze maken geintjes, er klinkt hard gelach op,
• ze zitten vol verhalen,
• ze zijn geïnteresseerd in die ander, in die collega,
• ze zijn zelfbewust, niet bang om te falen ogenschijnlijk
• ze kunnen het werk aan en zien de dag met vertrouwen tegemoet.

De afstand tussen hen en mij is veel groter dan de afstand in meters tussen ‘boven’ en ‘beneden’. Het is een diepe kloof tussen zeker en onzeker, tussen extravert en introvert. Tussen graag praten en liever zwijgen. Tussen opgewektheid en een zekere zwartgalligheid of somberheid soms.

Ik hoor er niet bij, eigenlijk. Ik ben anders. Ik ga vaak zuchtend aan het werk en knap pas op als de zon doorbreekt en de natuur ontwaakt. En ik bespeur bij mijzelf pas een gezonde dosis levenslust als ik tegen de klippen op een taak afkrijg. Want dáár word ik blij van, echt blij.

Maar ik ben er tenminste. Ik leef, op mijn manier. En besta op die manier. Maar ik leef en besta vooral in mezelf en voor mezelf. En dat is jammer, want ik realiseer me dat menselijk bestaan pas meerwaarde krijgt in de omgang met anderen.
Ik ben getrouwd, dat dan weer wel. Ik heb dus een vrouw om voor te zorgen. En zij voor mij.
Het relationeel verkeer tussen haar en mij gaat overigens met vallen en opstaan, want de verschillen zijn groot tussen ons. En ik raak gauw uit mijn evenwicht door een verkeerd woord van haar of door een meningsverschil. Dan wens ik soms – voor korte tijd – weer ongetrouwd te zijn. Maar ik probeer mijn zegeningen te tellen. En mijzelf te accepteren in mijn anders-zijn.

Pinksteren

Pinksteren gaat over verandering van buitenaf: een buitenaardse kracht dringt ongezien binnen bij een mens en maakt die mens tot een totaal ander wezen – van een tot op het bot egocentrisch schepsel tot een op God en andere mensen gericht mooi mens.

Ik spreek over wat ik van anderen geleerd heb en bij anderen waargenomen heb. Want helaas, helaas heb ik dit wonder zelf nooit mogen ervaren, al mijn gebeden, bijbellezingen, gedachten en overpeinzingen hierover ten spijt.

Want als ik iets ben, dan ben ik dit: vol van zelfliefde, verstoken van liefde voor anderen, leeg van binnen, koud van buiten. En door en door aards. Een genotzoeker pur sang: seks, eten, drinken en andere puur aardse behoeftes als idolen in de betekenis van surrogaat-goden. En zo ben ik altijd geweest, in ieder geval vanaf de puberteit en daarna.

Ik heb de trein gemist, de trein van God – Komt hij nog een keer terug?
Maar in die trein is sowieso geen plaats voor Hopeless sinners, zingt Curtis Mayfield in het liedje onder de link.
Met andere woorden: ik ben waarschijnlijk niet welkom aan boord…..

Stil zijn

Stil zijn als mens…..

Ik ben een zwijgzaam en introvert persoon, het tegenovergestelde van een makkelijke prater. Maar ik voel me altijd schuldig als ik in gezelschap van anderen meer zwijg dan praat. Alsof spreken een dure plicht is, alsof zwijgen in feite betekent dat ik de ander negeer en daarmee zijn aanwezigheid ontken. Alsof zwijgen minachting inhoudt, een afwijzing van die ander als mens.

Vanochtend zat ik bij de kapper en iedereen praatte, behalve ik. Druk gekwebbel om me heen – over vakanties en vrienden, de alledaagse dingetjes, kleding, gezondheid, werk. Ik voelde me als zwijgende eenling in een soort vacuüm zitten, afgescheiden van de anderen, een mens met afwijkingen, iemand die niet helemaal spoort.

Ongemakkelijk voelde dat, heel ongemakkelijk. Oh zeker, de kapster vroeg verschillende keren iets aan me en dan gaf ik antwoord. En soms begon ik zelf over iets, heel even. Een complimentje over het werk van de kapster aan mijn haar, of een opmerking over het weer. Maar tussen die korte brokjes tekst door overheerste toch vooral de schuldige stilte. Alsof niet-praten een tekortkoming is en het geld dat ik voor de knipbeurt betaal onvoldoende is om die schuld af te betalen.

‘Laat je eens horen’, zei de leraar en plein public tegen me en iedereen lachte. Ik vergeet het nooit. Het was bij de uitreiking van de diploma’s aan het einde van het schooljaar. Mijn zwijgen in de klas kwam op dat moment meer voort uit onzekerheid en angst dan uit een aangeboren zwijgzaamheid. De angst om iets verkeerds te zeggen, om een flater te slaan. Die angst snoerde me de mond, een schooljaar lang.

Nu, zoveel decennia later, steekt die angst uit mijn jeugd niet zo vaak de kop meer op. Maar ik blijf zwijgen, want ik kán bijna niet anders. Ik praat hardop tegen mezelf als ik alleen ben, en ik zwijg als ik met anderen ben. Al een leven lang.