Een fijn boek

Mijn leven in een verdwijnend landschap van de Brit Patrick Laurie gaat over een amateurbioloog die een oude boerderij koopt in Galloway in Zuid-West Schotland en, met vallen en opstaan, probeert op de oude, traditionele manier te boeren. In de hoop dat de wulpen, die vroeger algemeen waren in dit gebied, terug zullen komen.

Maar de kuikens die het ene broedpaar wulpen dat uiteindelijk terugkomt produceert, worden opgevreten door een vos. En de praktijk is ook in andere opzichten weerbarstiger dan gedroomd. Het boek beschrijft de strijd, het zweet, de bloedblaren, het gepruts aan kapotte machines, de kou, de regen en de donkerte in herfst en winter. En het onbegrip van collega-boeren voor wie alles groter, sneller en meer moet zijn.

Aan de andere kant is er ook de euforie als in de zomer met man en macht het hooi binnengehaald wordt. En de schoonheid van de natuur op en rond de boerderij. De jonge boerenzwaluwen die uitvliegen, de vleermuizen die verschijnen bij het vallen van de nacht. De voldoening als de haver op het land staat te rijpen, de kneutjes en andere vogeltjes die beschutting vinden in een haverveld.

De taal die de auteur gebruikt om dingen te duiden, is niet altijd even begrijpelijk voor mij. Dit gezegd zijnde, is Mijn leven in een verdwijnend landschap verder een heel fijn boek. Over wat we kwijtgeraakt zijn in de moderne tijd. Het prijskaartje dat aan onze verkregen welvaart hangt.

En hoe mooi het zou kunnen zijn om het stedelijk gebied achter ons te laten en naar het platteland te verhuizen. Voor zover er ergens in Nederland nog de rust van het platteland te vinden is, natuurlijk. Want wat voor Galloway geldt, is op dit kleine drukke landje nog veel meer van toepassing – de oude cultuurlandschappen verdwijnen, Nederland wordt uiteindelijk 1 groot stedelijk gebied.

Citaat

Mijn hele leven heb ik op een kwellende en vreugdeloze manier geworsteld met mijn relatie tot God. Geloof, gebrek aan geloof, straf, genade en verwerping waren voor mij reële en hoogst belangrijke zaken. Mijn gebeden stonken naar angst, smeekbeden, vertrouwen, walging en wanhoop. God sprak, God zweeg. Keer uw gezicht niet van mij af.

Ingmar Bergman in zijn autobiografie Laterna magica.
Geciteerd door Gerrit Jan Zwier in Boom in een winters bos.

Vos en konijn; leeuw en lam

16 juli. Onder de hazelaar in het bosje zit een vos (de moervos, denk ik) haar voorpoten te wassen, een gloeiend kooltje in de ondergaande zon. Tien meter verderop zit een konijn op een mierenhoop, duidelijk in het zicht van de vos. Het konijn zit zijn kop te wassen met zijn voorpoten. Ze negeren elkaar. En de leeuw zal neerliggen met het lam, de vos met het konijn op deze prachtige, gelukkige avond.

uit: Weideland, een jaar uit het leven van een Engels veld.
John Lewis-Stempel, Atlas Contact, 2019.

Zaterdag 20/1

We waren even in het Balijbos vanochtend, een groengebied tussen Zoetermeer en Pijnacker/Nootdorp. Het was er koud, maar mooi. Helder licht, sneeuw hier en daar, de takken van bomen en struiken die soms oplichtten in de zon. We zagen 3 koperwieken tussen de bomen op de grond, wintergasten, familieleden van onze merels en lijsters.

Bovenstaande vaart is een centraal element in het gebied. Hij poseerde braaf voor mijn foto, in tegenstelling tot voornoemde koperwieken die wegvlogen 😦

Thuisgekomen een rondje gejogd, waarbij ik bemerkte dat de wind gedraaid is naar het zuiden. Het betekent zachtere lucht en heel veel regen…..

De krant had ik gauw uit vanmiddag. Veel ellende en een hoop bijzaken en oppervlakkigheid. Kunnen we al die reclame op tv niet verbieden trouwens?? Zit je net te kijken naar een op zich niet oninteressant programma, krijg je ongevraagd een advertentieblok van 10 minuten voor je kiezen. En als je wegzapt naar een andere zender hetzelfde verhaal….

Ik heb geen goed boek meer, dat is het ook. Ik heb 5 reserveringen bij de bieb, maar die zijn nog niet binnen.

Good old Johnny Cash zong vlak voor zijn dood in 2003 onderstaand liedje, ik kwam het tegen vandaag. Hij verwachtte na zijn verscheiden een nieuw leven, opstaan uit het graf, de hemel, geen ziekte en pijn meer, gelukzaligheid. Ik zou dit ook graag willen geloven, maar ik vind het moeilijk. Je moet dan geloven in een Opperwezen die uit een handvol stof nieuw leven schept. Hoe waarschijnlijk is dat?? Maar het liedje is best mooi 🙂

Een heerlijk boek

Naporra’s Omweg van Roelof van Gelder is een heerlijk boek voor een ieder die geïnteresseerd is in de geschiedenis van ons land en in levensverhalen van mensen uit vroeger tijd.

In het kort: een jongeman uit Oost-Pruisen, Gregor Naporra, reist halverwege de achttiende eeuw naar Amsterdam en monstert daar aan op een VOC-schip met bestemming Nederlands-Indië. Als hij jaren later veilig terug is gekeerd in Nederland schrijft hij zijn levensverhaal op en laat het publiceren. Het manuscript vindt uiteindelijk zijn weg naar een archief, raakt in vergetelheid maar wordt in de twintigste eeuw terug gevonden door Roelof van Gelder, die het bewerkt tot het boek Naporra’s Omweg.

Het boek, dat in 2003 voor het eerst uitkwam, biedt een schat aan informatie over het leven in de achttiende eeuw – de omstandigheden op het platteland in Oost-Pruisen waar Naporra opgroeit, de dynamiek van het leven in het bruisende Amsterdam, de vaak zware en mensonterende leefsituatie aan boord van de VOC-schepen en tot slot de misere in Nederlands-Indië waar het hete klimaat en besmettelijke ziekten hun tol eisten van de Nederlanders.

Van Gelder kan boeiend schrijven en lardeert zijn verhaal met allerlei details waardoor voor de lezer de tijd waarover hij schrijft gaat leven. Zoals gezegd: een heerlijk boek!

Roelof van Gelder – Naporra’s Omweg, 525 bladzijden, uitgeverij Atlas, 2003- Nog verkrijgbaar bij bol.com en De Slegte, of te leen bij de bibliotheek.

Onnoemelijk leed in Afrika

Komt het met Afrika nog goed? Voor wie ‘Een wolkenkrabber op de savanne’ van Koert Lindijer leest, zakt de moed daaromtrent in de schoenen. Het is het treurige verslag van veertig jaar correspondentschap van deze journalist van NRC en de NOS in Afrika. Het boek is een aaneenschakeling van falend leiderschap, corruptie, armoede en moordpartijen. Ik werd er moedeloos van! Zoveel leed, zoveel doden, zoveel verwoeste mensenlevens – de duivel heeft vrij spel gekregen op dat continent zo lijkt het, maar waarom??

De ‘witten’ hadden er achteraf gezien misschien nooit weg moeten gaan – had een halve eeuw gewacht met die onafhankelijkheid, of een eeuw desnoods – had die landen verder opgebouwd, had een beter kader opgeleid.

Of – iets heel anders – moet er wellicht een interventiemacht komen die kan ingrijpen als het weer eens mis gaat op dat continent?? Want nu kunnen de arabieren in Darfur straffeloos doorgaan met het uitroeien van de zwarte bevolking in dat deel van Soedan, terwijl de wereld de andere kant op kijkt. Want we maken ons allemaal druk over Israël en Oekraïne (en terecht!), maar het structurele geweld in grote delen van Afrika krijgt geen enkele aandacht. Over discriminatie gesproken….

Blijft staan dat het boek van Lindijer erg goed is geschreven en een helder inzicht geeft in de ontwikkeling van Afrika na de dekolonisatie. En het doet je weer eens beseffen hoe goed wij het hier in het Westen hebben met onze welvaart en vrede. En dan begrijp je ook gelijk waarom al die Afrikanen hun leven wagen in gammele bootjes om hier naar toe te komen…

En de naam is Heeresma

De hebzucht en de jaloezie zijn prima,
want vullen onze eenzaamheid met lust.
Hier is de Bijenkorf en daar de Hema
en straks de dood voor de noodzakelijke rust.

Bovenstaand ‘Wijsgerig gedicht’ is van Heere Heeresma, een in 2011 overleden schrijver en dichter. Geboren in 1932 in Amsterdam als zoon van een theoloog; een man die als kind in de oorlog zijn vader en zijn joodse speelkameraadjes verloor en daardoor (vermoedelijk) getekend werd voor het leven.

Het gedichtje hierboven leest op het eerste gezicht nogal cynisch misschien, maar bevat natuurlijk wel een belangrijke waarheid over ons, materialistische, consumerende Westerlingen. Dat ‘cynische met een diepere laag’ is wellicht kenmerkend voor Heere Heeresma. In mijn jeugdjaren las ik van deze schrijver Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp en dat is eigenlijk net zo.

Ik kom hierop omdat een aantal dagen geleden de publieke omroep de documentaire En de naam is Heeresma opnieuw uitzond. In de docu ontmoet de biograaf van de schrijver, Anton de Goede, zijn zoon Heere jr en zijn dochter Marijne.
Hieronder de teaser van de docu, de hele documentaire is nog wel terug te kijken via ‘Uitzending Gemist’ of soortgelijk kanaal.

In de docu wordt duidelijk hoe de schrijver zijn levenspijn verborg achter satire, spot en cynisme. En hoe hij probeerde de pijn te verdoven met drank, iets dat hem zijn huwelijk kostte. En hoe hij een vreemde bleef voor zijn dochter Marijne, die op haar beurt hierdoor getekend werd voor het leven. Zo vader, zo dochter, dit soort dingen werken door en de last van je jeugd draag je vaak de rest van je leven met je mee.

De boeken van schrijver Heere Heeresma werden in mijn jonge jaren veel gelezen maar zijn nu bij het grote publiek niet meer bekend. Zo gaat dat met boeken en schrijvers, de dood haalt ze in! Net als u en ik trouwens…..

https://www.vprogids.nl/boeken/artikelen/2022/Heere-Heeresma-boek.html

N.B. typografisch is deze blogpost nogal rommelig geworden, excuus daarvoor! Hopelijk de volgende keer beter.

Twee boeken

Vrouwlief had vorig week corona, nu ben ikzelf ziek.
Maar de test geeft geen covid aan, dus toch gewoon een griepje??

Hangen op de bank, proberen te lezen, opstaan en de tv aanzetten, niks boeiends, hoofd- en spierpijn, snotterig en slap, enfin….

Over lezen gesproken: het tomeloze, nietsontziende geweld in Zwarte Golf van Kim Ghattas, het boek waar ik momenteel in bezig ben, is al ontstellend genoeg als je fit bent, laat staan nu ik ziek ben.

Het boek handelt over de veranderingen in het Midden-Oosten in de laatste halve eeuw: de conflicten tussen soennieten en sjiieten, de machtspolitiek van het Saoedische koningshuis, de genadeloze vervolging van andersdenkenden in Iran door ayatollah Chomeini en diens medestanders, het fanatisme van vele moslimpredikers in Arabische landen, de afkeer van het Westen en de burgeroorlog in Irak na de val van Saddam Hoessein….

Een ontstellend andere wereld is het, de wereld van de fundamentalistische islam. Een wereld vol haat jegens andersdenkenden…

Haten uit overtuiging kun je het noemen, iets dat zich helaas niet alleen beperkt tot de islamitische wereld. ‘Sterf, hond’ hoorde je de beul zeggen in de video die deze week opdook over de executie van een Oekraïense soldaat. Een Rus haat een Oekraïner omdat de leider van zijn land hem heeft wijsgemaakt dat alle Oekraïners fascisten zijn en de dood verdienen.

Zit hier meer achter misschien – een onzichtbare macht, een kracht die mensen tegen elkaar opzet en uitspeelt, een Satan, een geestelijke entiteit – of komt alles voort uit de menselijke natuur, uit emotie en opspelende hormonen, instinctmatige reflexen en de werking van ons reptielenbrein??

Een heel ander, gelukkig veel positiever boek is Drie zakken dameskleding, twee cakes Kyiv en een sniper van Jaap Scholten. Ik heb het net uit. Het is een wat uit de losse pols geschreven verslag van de oorlog in Oekraïne, gedurende de eerste maanden.

De schrijver, die aangetrouwde familie heeft uit Oekraïne, vangt vluchtelingen op in zijn huis in Hongarije en organiseert de zending van kogelvrije vesten, keflarhelmen en andere hulpgoederen aan Oekraïne.

Hij trok ook een tijdje op met een Amerikaanse vrijwilliger die als sniper hooggeplaatste Russische militairen liquideert.
Uit overtuiging wel te verstaan, niet uit haat….om het kwaad te bestrijden uit naam van het goede. Omdat het oorlog is en Rusland de agressor. Omdat het moet, volgens hemzelf.

Paradoxaal is dat: doden uit liefde. Uit liefde voor een land.

Grafkelder wordt grafheuvel – een stukje geschiedenis

Bij mijn werk in de plantsoenen van Monster passeerde ik onlangs de grafkelder van de familie Herckenrath, bekend uit het boek Fortuna’s kinderen van Annejet van der Zijl. De hoofdpersoon van dit non-fictie boek, Leon Herckenrath, liet de grafkelder in 1847 aanleggen als laatste rustplaats voor zijn familie.

Voor degenen die het boek niet kennen hieronder een klein stukje geschiedenis:

‘Leon Herckenrath 1800 – 1861, was 18 jaar toen hij naar de Amerikaanse staat South Carolina vertrok. Leon kreeg daar de gele koorts en hij werd daar toen verpleegd door ene Juliette Louise MacCormick de Magnan. Dat moet goed zijn afgelopen want in 1823 trouwde het stel. Zij was de dochter van een Creoolse moeder en een Schotse vader. Om te kunnen trouwen moest hij zijn bruid en zijn schoonmoeder vrijkopen uit een slavinnen bestaan. De zaken voor Leon gingen uitstekend, hij leidde toen twee bedrijven. Het stel kreeg daar zeven kinderen. Uit het oogpunt van raciale wetgeving kwam hij in 1835 met zijn gezin naar Nederland.

Leon was de initiatiefnemer die de grafkelder liet aanleggen in het toenmalige duingebied. Die grafkelder is tussen 1844 en 1847 gebouwd door de familie Herckenrath in Traditioneel-Ambachtelijk stijl. Deze grafkelder verwierf een Rijksmonumentale status. Er zijn totaal veertien kisten, met dertien leden van de familie Herckenrath in de kelder aanwezig. In de veertiende kist is de baker van de familie, mevrouw Zuiderwijk, bijgezet.
De locatie werd in 1837 door Leon Herckenrath aangekocht.‘

(Bron: https://www.rodi.nl/westland/nieuws/274996/de-westlander-en-zijn-monument-de-liefde-vanuit-villa-ouwendijck-voor-geerbron)

En nu ligt die grafkelder daar als een wat vreemd object in de nieuwbouwwijk Duingeest in Monster, aan de rand van een vijver.

Maar, zal iemand misschien zeggen, ik zie op de foto een trap die omhoog leidt naar de ingang van de kelder en dat strookt natuurlijk totaal niet met het gegeven dat een kelder altijd lager ligt dan zijn omgeving, dus hoe zit dat nu eigenlijk?

Wel, toen Leon Herckenrath de kelder in de negentiende eeuw liet uitgraven lag het middenin een duingebied. Naderhand heeft men deze duinen tot de bodem toe afgegraven voor zandwinning. En zo kwam de grafkelder steeds hoger in het landschap te liggen en werd het uiteindelijk een heuvel. Een omgekeerd landschap als het ware en een boeiend stukje geschiedenis.

De plek is 1 keer per jaar op Open Monumentendag toegankelijk voor publiek. Dan staat de toegangsdeur open en kunnen geïnteresseerden een kijkje nemen in de grafruimte waar 14 kisten staan.

De grafkelder/grafheuvel aan de achterkant

Dromen met je ogen open

Lezen is dromen met je ogen open: met een boek in je leesfauteuil (of onder de parasol buiten in de tuin 🙂 ) ben je weg uit de realiteit, verzet je even de zinnen naar een andere wereld. Die ‘andere wereld’ is overigens voor mij wel een bestaande, want de fictieve wereld van romans heeft mij nooit erg kunnen boeien. Nee, ik lees vooral non-fictie: reisliteratuur, geschiedenis en soms biografieën.

Het boek Jungle Rudy van Jan Brokken behoort tot die laatste categorie van de levensverhalen en ik heb het net gelezen. Het handelt over de Haagse avonturier Rudy Truffino, een man die het in Nederland niet kon vinden en daarom zijn heil zocht in de jungle van Venezuela. We schrijven dan de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Truffino stampte daar met eigen handen een kampement uit de grond en wijdde zijn leven aan het in kaart brengen van de verdwenen wereld in het regenwoud van Orinoco, met zijn mythische tafelbergen. Uiteindelijk werd Jungle Rudy een levende legende en ontving hij hoog in aanzien staande personen in zijn kampement: astronaut Neil Armstrong, prins Charles, David Rockefeller, Farah Diba, de Canadese premier Trudeau.

Maar een Europeaan blijft een Europeaan en wordt nooit helemaal eigen met de indianen van Orinoco. Rudy Truffino leefde wat dat betreft tussen twee werelden. Op het persoonlijke vlak werd hij nooit gelukkig: zijn Oostenrijkse vrouw verliet hem uiteindelijk en zijn drie dochters raakten van hem vervreemd.

Uiteindelijk stierf Rudy Truffino begin 1993 moederziel alleen aan kanker in zijn kampement in de jungle.

Maar het boek van Jan Brokken houdt zijn naam en erfenis een beetje in stand. Voor wat het waard is dan, in het licht van de eeuwigheid bezien….
Hoe dan ook: ‘Jungle Rudy’ is uiterst spannende non-fictie, een boek dat je het liefst achter elkaar uitleest. De zwart/wit foto’s waarmee het boek rijk geïllustreerd is, zijn een waardevolle aanvulling op de tekst.

Jungle Rudy door Jan Brokken. Uitgeverij Olympus, 2014, 272 bladzijden. Verkrijgbaar via bol.com of de bibliotheek.

Rudy Truffino met zijn gezin en inheemse huisdieren in het kampement in gelukkiger tijden.